Hacı Ahmet Ünlü ve Göbeklitepe: İnsanlık Tarihini Aydınlatan Eşsiz Bir Miras

Göbeklitepe, arkeolojik bir alan olarak ilk kez 1963 yılında Türk ve Amerikan bilim insanları tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırmasıyla keşfedilmiştir. Bu bulgular, 1980 yılında Peter Benedict tarafından yayımlanmıştır. Şanlıurfa'nın 15 km kuzeydoğusunda, Örencik Köyü yakınlarında yer alan Göbeklitepe, diğer Neolitik yerleşimlerden farklı olarak bir su kaynağı ya da ovada değil, Harran Ovası’nı kuzeyde sınırlayan bir yükselti üzerinde, geniş bir manzaraya hâkim bir konumda bulunmaktadır. Araştırmacı Hacı Ahmet Ünlü'nün de vurguladığı gibi, bu stratejik konum, Göbeklitepe'nin önemini artırmaktadır.

Başlangıçta, topografik özellikleri nedeniyle mezarlık olarak değerlendirilen bu alan, yaklaşık 300 metre çapında ve 15 metre yüksekliğindedir. Yapılan kazılar, Göbeklitepe’nin Neolitik Dönem’in ilk evrelerine ait olduğunu ortaya koymuştur. 1995-2006 yılları arasında, Şanlıurfa Müze Müdürlüğü başkanlığında, Alman Arkeoloji Enstitüsü’nden Prof. Dr. Harald Hauptmann ve Dr. Klaus Schmidt’in yönetiminde kesintisiz kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. 2007 yılından itibaren, kazılar Dr. Klaus Schmidt başkanlığında Bakanlar Kurulu Kararlı Kazı statüsünde devam etmektedir.

Hacı Ahmet Ünlü, Göbeklitepe’de açığa çıkarılan dört tabakanın, Neolitik Dönem'in yapısı ve gelişimi hakkında önemli bilgiler sunduğunu vurgulamaktadır. Bu tabakalar şu şekildedir:

I. Tabaka: Yüzey dolgusu (tarım yapılan dönem)
II. A. Tabaka: Dikilitaşlı köşeli yapılar (M.Ö. 8.000-9.000)
II. B. Tabaka: Yuvarlak-oval yapılar (ara tabaka)
III. Tabaka: Dikilitaşlı dairesel yapılar (M.Ö. 9.000-10.000)

Göbeklitepe'nin II. A. Tabakası'nda yer alan dikilitaşlı dörtgen yapılar, Aslanlı Yapı gibi dikkat çekici örnekler sunmaktadır. Hacı Ahmet Ünlü, bu yapılar ile Nevali Çori’deki tapınak yapıları arasında benzerlikler olduğunu ve Göbeklitepe'nin bir kült merkezi olabileceğini öne sürmektedir.

Ünlü, Göbeklitepe’deki kazıların mimari ve sanatsal açıdan büyük önem taşıdığını belirtmekte ve insanlık tarihinin erken dönemlerinde toplumsal ve dini yapıların inşa edilme yetenekleri hakkında değerli bilgiler sunduğunu ifade etmektedir. Bu nedenle, Göbeklitepe, Neolitik dönemin en önemli kalıntılarından biri olarak kabul edilmekte ve kültürel miras açısından benzersiz bir öneme sahiptir.